MESLEK HASTALIĞI NEDENİYLE TAZMİNAT

Meslek Hastalığı Nedir, Şartları Nedir?

Meslek hastalığı nedeniyle tazminat davası ile sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik hâllerinde tazminat talep edilebilir.

Meslek hastalığı, sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik hâlleri olarak tanımlanabilir.

Çalışanlar uzun süre aynı işi yapmakta, aynı şekilde çalışmakta, işin yapılma şekli veya niteliği nedeniyle belirli bir zaman sonra yaptığı işten etkilenmekte ve meslek hastalığına yakalanmaktadır. Meslek hastalığına yakalanan işçinin ise maddi ve manevi tazminat talep etme hakkı doğmaktadır.

Meslek hastalığı nedeniyle tazminat davası; sigortalının meslek hastalığı nedeniyle uğradığı acıyı ve işgücü kaybını tazmin etmek amacıyla açılan bir maddi ve manevi tazminat davası türüdür.

Meslek hastalığının bir takım şartları bulunmaktadır. Sigortalının mesleğini yaparken her gün yerine getirdiği faaliyetler nedeniyle veya işin özelliğinden veya iş şartlarından dolayı yaptığı iş ile ile bağlantılı olarak meydana gelen hastalıkları meslek hastalığı olarak kabul edilmektedir. Sigortalının her hastalığı meslek hastalığı olarak değerlendirilemez, bir hastalığın meslek hastalığı olarak nitelendirilip tazminat davasına konu edilebilmesi için şu şartların bir arada gerçekleşmiş olması gerekir.

* İşçilik Şartı: 5510 sayılı kanun, meslek hastalığı nedeniyle hak sahibi olabilecek kişi olarak “sigortalı” olan işçiyi göstermiştir. Ancak, işçi sigortalı olmasa bile, çalışması ve meslek hastalığı kurumca başka türlü tespit edilmediği takdirde, meslek hastalığı tespit davası açılarak hem sigortalılığın hem de meslek hastalığının tespit edilmesi mümkündür

* İşin Yapıldığı Sırada Oluşması Şartı: Meslek hastalığı (hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik hâli) işçinin yürüttüğü iş sebebiyle ortaya çıkmalıdır.

* Nedensellik Bağı Şartı: Meslek hastalığı ile işçinin yaptığı iş arasında bir nedensellik bağı bulunmalıdır.

* Süre Şartı: Meslek hastalığı işçinin belli bir devamlılık arz eden çalışma sürecinde ortaya çıkmalıdır. Ani veya tesadüfi gelişen olaylar neticesinde işçinin bedensel veya ruhsal zarar görmesi “iş kazası” olarak kabul edilir. Bu durumda iş kazası nedeniyle tazminat davası açılabilir. Meslek hastalığı ise belli bir süre sonunda yavaş yavaş bedensel ve ruhsal zararların gelişmesidir.

* Hastalık Şartı: Hastalık, işçiyi bedensel veya ruhsal açıdan etkileyerek bir engelliliğe yol açmalıdır. Bu hastalık hali Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Yönetmeliği ve Tüzüğü’nde yer alan hastalıklardan olmalıdır. SGK sağlık raporuyla veya mahkemede açılan bir tespit davasıyla veya tazminat davası sırasında aldırılan bir rapor ile saptanmalıdır. Yönetmelikte belirlenmiş hastalıklar dışında bir hastalığın meslek hastalığı sayılıp sayılmaması hususlarında çıkan uyuşmazlıklar SSYSK (Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca) tarafından karara bağlanır.

Meslek Hastalıkları Nasıl Tespit Edilecektir?

Meslek hastalığına maruz kalan işçinin meslekte güç kayıp oranının öncelikle tespit edilmesi gerekir. Meslekte güç kayıp oranı, sigortalıya SGK tarafından gelir bağlanıp bağlanmayacağı, bağlanacaksa miktarı ile maddi ve manevi tazminat davası neticesinde hükmedilecek tazminatın miktarını doğrudan etkiler. Bu nedenle meslek hastalığı nedeniyle meslekte güç kayıp oranının doğru tespit edilmesi önemlidir.

İşveren meslek hastalığına yakalanan işçinin bu durumunu öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile Kuruma bildirmek zorundadır. Meslek hastalığının SGK’ ya bildirilmesi üzerine SGK müfettişleri soruşturma yoluyla gerekli kontrol ve denetimleri yapacaktır.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 40. maddesine göre sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğu şu şekilde tespit edilir:

1- SGK tarafından yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları, yani Sağlık Bakanlığı Meslek Hastalıkları Hastaneleri veya devlet üniversitesi hastaneleri tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık kurumu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu SGK Sağlık Kurulu tarafından meslek hastalığı ve maluliyet oranı tespit edilir.

2- SGK gerekli gördüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin inceleyerek de SGK Sağlık Kurulu tarafından meslek hastalığı ve maluliyet oranı tespit edilebilir.

Olayın meslek hastalığı olup olmadığı ve maluliyet oranına ilişkin SGK Sağlık Kurulu tarafından yapılan tespitlere karşı SGK Yüksek Sağlık Kurulu’na itiraz edilebilir. Kural olarak Yüksek Sağlık Kurulunca verilen karar SGK’yı bağlayıcı nitelikte ise de diğer ilgililer yönünden bir bağlayıcılığı olmadığından Yüksek Sağlık Kurulu Kararına itiraz edilmesi halinde gerekli inceleme Adli Tıp Kurumu aracılığıyla yaptırılmalıdır. Yüksek Sağlık Kurulu raporunun kabul edilmemesi ve itiraz edilmesi ise yalnızca dava yolu ile mümkündür.

SGK tarafından işçinin maruz kaldığı olay meslek hastalığı olarak kabul edilmediği takdirde, meslek hastalığının tespiti amacıyla dava açılabilir. Meslek hastalığının tespiti davasını yürütmeye iş mahkemesi görevlidir. Meslek hastalığının tespiti davasında (işveren ile SGK zorunlu dava arkadaşı olduğundan) hem işveren hem de SGK’ ya birlikte dava açılmalıdır.

Meslek Hastalığı Tazminat Davasında Zamanaşımı

Tazminat davası zamanaşımı süresi kanun kapsamında ifade edildiği üzere failin ve zararın öğrenildiği tarihten itibaren başlar. Meslek hastalığı tazminat davasında zararın öğrenilmesi kavramı zamanaşımının başlangıcı açısından oldukça önemlidir. Zararın öğrenilmesinden kastedilen; bütün hal ve şartları ile zararın öğrenilmiş olması demektir. Özellikle bedensel zararlarda ancak bakım ve tedavi neticesinde düzenlenen doktor raporuyla zarar belirli bir netliğe ulaşır. Bedensel zararın etkisinin artarak devam ettiği hallerde zamanaşımı başlangıcı olarak “gelişimin tamamlandığı” tarih dikkate alınır. Değişen ve gelişen bir durumun söz konusu olmadığı meslek hastalıklarında zamanaşımı meslek hastalığının tespit tarihinde başlar.

Meslek hastalığı tazminat davası zamanaşımı süresi genel zamanaşımı süresi olan 10 yıldır.

İşverenin Meslek Hastalığı Nedeniyle Sorumluluğu

5510 sayılı Kanun’un 21/1 maddesine göre “İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.” hükmünü taşımaktadır. Meslek hastalığında kaçınılmazlık indirimi, işverenin tüm yükümlülüklerini mevzuata uygun yerine getirmesi halinde söz konusu olur. İşveren, her türlü önlemi almasına rağmen meslek hastalığının ortaya çıkması halinde maddi tazminattan kaçınılmazlık indirimi yapılmalıdır. İşveren tarafından gerekli önlem ve tedbirin alınmaması durumunda ise kaçınılmazlık indiriminden söz edilemeyecektir.

Uygulamada kötü tesadüf, fevkalade hâl, umulmayan durum, olarak da adlandırılan kaçınılmazlık, hukuksal ve teknik anlamda “önlenmesi olanaksız”, durumları ifade eder.

Kaçınılmazlığın unsurları;

1-İrade dışında meydana gelme

2-Sözleşme borcunun ihlali

3-İlliyet bağının bulunması,

4-Önlenemezliktir.

Öncelikle ifade edilmelidir ki; Önlenemezliğin olayla bir ilgisi bulunmamaktadır. Önlenemezlik, tamamen davranış normu ve borca aykırılıkla ilgili olup, alınabilecek tüm tedbirler alınmış olunsa dahi bir davranış normunun veya sözleşmeden doğan bir borcun ihlalinin ifadesidir. Yani olay önlenemez olmasına rağmen bir davranış kuralına ya da sözleşmeden doğan borca aykırılık önlenebiliyorsa artık kaçınılmazlıktan söz etme imkanı yoktur. Bilimsel ve teknolojik gelişmeler önlenemez olaylara karşın bir davranış kuralını ve borca aykırılığı önleme olanağını sağlamaktadır. Örneğin; bir inşaat işçisinin duvara çivi çaktığı sırada çivinin başının kırılıp gözüne kaçması olayında çivinin kırılması önlenemez bir olay olmakla birlikte kırılan bu çivinin işçinin gözüne kaçması önlenemez bir olay değildir. O halde böylesi bir durumda olayın önlenemezliğinden bahisle kaçınılmazlık ilkesinden bahsetme imkanı yoktur.

Bu doğrultuda meydana gelen iş kazası/meslek hastalığı durumunda olay kendi içerisinde değerlendirilmelidir.